Bakit virgin? A review of ‘Virgin Muli Po Ako’

MANILA, Philippines – Bakit virgin?

‘Yan din ang tanong ko sa sarili ko nang unang beses kong mabasa ang pamagat ng pinakabagong aklat ni Reuel Molina Aguila na Virgin po (Muli) Ako: Mga Dulang may isang Yugto. Marami naman kasing puwedeng ibig sabihin ang salitang virgin. Maaari rin nga itong ituring bilang isang maselang salita lalo na sa konteksto ng Pilipinas bilang isang relatibong konserbatibong bansa.

Ngunit hindi tumutungkol sa virginity ng isang indibidwal (na isa rin naman konstruksiyong sosyal at nilikha lamang ng lipunang mayroong dobleng standard sa ilang mga miyembro nito) ang aklat ni Aguila. Manapa, tumutungkol ito sa kapangyarihan ng isang manunulat ng dula, o mandudula na lumikha ng kaniyang sariling mundo sa entablado kung saan siya ang diyos na may kakayahang magtakda ng karakter, ng kuwento, at ng poproblemahin ng mga ito o tinatawag ding conflict.

Ang unang layer ng virginity na itinalakay ni Aguila sa kaniyang aklat ay ang pagkahubog ng kaniyang kamalayan upang ibigin ang pagsusulat ang dula. Mula sa pagiging estudyante ng Accountancy na kung tutuosin ay malayo sa practice ng pagsusulat ng panitikan, tungo sa kaniyang pagkamanunulat at pagkatanyag bilang isang mandudula sa eksenang pampanitikan ng Pilipinas.

Sa totoo lang, napakahirap mag-emerge bilang isang manunulat sa eksenang pampanitikan sa Pilipinas. Ito rin ang naipahiwatig ni Aguila sa kaniyang introduksiyon particular sa konteksto ng pagsusulat ng dula. Una, dahil sa dinami-rami ng mga mahuhusay na mandudula sa Pilipinas, hamon sa isang manunulat kung saan niya ilulugar ang kaniyang sarili o kung saan ba ang kaniyang magsisilbing stepping stone upang ganap na makilala bilang isang mandudula.

Ikalawa, sa dinami-rami ng mga institusyong dulaan sa Pilipinas, malaki ang tiyansa na ang mga dulang matatanghal sa mga ito ay ang mga dula ng mga tanyag at premyadong manunulat sa Pilipinas o iyon bang mayroon nang karanasan sa pags’stage ng isang dula. At mula rito ay nakuwento ni Aguila ang kasaysayan ng Virgin LabFest ng Cultural Center of the Philippines. Ang mga itinatanghal na mga dula rito ay iyong mga hindi pa nas’stage, o naisasadula sa kahit saang dulaan. Kumbaga, mula rin sa pangalan ay virgin pa. Untouched. Untried. Untested. Ngunit gayunpaman, hindi naman limitado ito sa mga manunulat na nagsisimula pa lamang. Kahit ang mga mandudulang mayroon nang mga na-stage na dula ay maaaring sumali rito dahil hindi naman ang manunulat ang nasasakdal, kundi ang dula.

Ngunit hindi naman kasi nahihiwalay ang dula sa mandudula. Tulad nga ng nabanggit ko, ang mandudula ay nagsisilbing diyos ng entablado, at nasa kaniyang panulat ang kapalaran ng mga tauhan sa kuwento. Ibig sabihin, ang dula ay sumasalamin sa mga pinapanigan ng isang manunulat, gayundin ang kaniyang kaalaman sa paksa ng dulang kaniyang isinusulat. Ganito ang pagpapalagay ni Aguila sa pagsusulat ng dula ayon na rin sa kaniyang mga introduksiyon sa aklat at sa bawat dula. Kabilang sa malikhaing proseso ng pagsusulat ng dula ang pananaliksik at pakikisangkot sa paksang susulatin.

Sa ganitong sitwasyon, muling pumapasok ang isang manunulat sa proseso ng pagiging manunulat. Gaya nga ng sinabi ni Aguila sa aklat, kada sulat niya ng dula, o ng kahit ano pang mga akda ay mistulang nagiging virgin siyang muli marahil mula sa mga kumbensiyon, estilo, at mga paksang tangan ng kaniyang isinusulat at ito ang ikalawang layer ng virginity na tinalakay ni Aguila sa kaniyang aklat, ang isa sa mga bukod tanging nabibigay ng aklat ni Aguila sa kaniyang mga mambabasa lalo na sa nag-aasam at nangangahas na magsulat ng mga dula sa eksenang pampanitikan sa Pilipinas. Kinakailangan ng malikot, mapang-intriga, at youthful na kamalayan sa pagsusulat upang umusad ang dulaan at sumabay sa mapagbagong mundo.

Ngunit kahit na nagbabago at umuusad ang estilo ng panulat ng mga mandudula, hindi ganito ang nagiging kaso pagdating sa usapin ng paksang tangan ng mga ito. Sa tatlong dulang ipinamalas ni Aguila mula sa Maliw, Isa Pang Soap Opera, at Birtuwal, makikita ang tangka ng manunulat na sumabay at tumalakay sa mga isyung panlipunang umiiral sa milyu ng akda.

Sa Maliw, ang pagtalakay ni Aguila sa isyung panlipunan ay nabibigyan ng higit na personal na danas ang mambabasa o manonood ng dula na hindi lamang nakukulong sa oryentasyon sa mga balita sa telebisyon. Kumbaga, higit na nabibigyan ng human touch ang isyung panlipunan upang mabisa itong maipa-unawa sa mambabasa o manonood.

Gayundin ang sitwasyon sa Isa Pang Soap Opera, na tumatalakay sa sakit na Alzheimer’s Disease at kung paano ito tanggapin ng isang pamilya batay sa mga kumbensiyong itinalaga ni Aguila sa mga karakter ng dula.

Bagamat ang mga dulang nabanggit ay naisulat ilang taon nang nakalipas, hindi rin naman maitatanggi na ang mga isyung bitbit ng mga ito ay namumutawi pa rin at relevant pa rin sa lipunan magpasahanggang ngayon. Kung kaya’t ang Birtuwal ay interesante para sa akin bilang ang paksa nito ay tumatalakay sa pag-eye-ball ng mga magka-textmate. Nagustuhan ko ang experimental na tangka ng manunulat sa pagpapanibagong bihis ng dulaan lalo’t nagbabago ang terrain ng komunikasyon… at least noong mga panahong iyon sa milyu ng akda na usong-uso ang SMS at textmates. Dahil ngayon ay nagmimistulang normal na rin naman ang komunikasyong elektroniko sa kontemporanyo lalo na sa mga social media websites. Kung kaya’t naisip ko, ito ang isa sa pinakamalaking hamon sa mga manunulat sa kasalukuyang panahon, higit na bumibilis ang pag-develop ng teknolohiya kung kaya’t umuusad (hindi necessarily umuunlad) at nagbabago ang mga kaparaanan ng palitan ng mga impormasyon at kahit ng mismong paraan ng pamumuhay.

Ah kaya virgin, dahil kinakailangang manatiling curious sa mundong mabilis tumanda. – Rappler.com

Daniel Lorenzo Mariano works at the National Book Development Board (NBDB). He is a member of the project team of the Book Nook, a flagship program of the NBDB in bringing in safe and friendly reading spaces among indigenous and vulnerable communities of the Philippines.

Looking for your next great read? Order books online using this Lazada voucher.